Το «Παράδοξο του Παρισιού»: Ένα μάθημα για το κυκλοφοριακό πρόβλημα

Τι θα γίνει τελικά με το κυκλοφοριακό και το πάρκινγκ; Αυτή είναι η μόνιμη πλέον ερώτηση που δεχόμαστε από τους συνδημότες μας. Η απάντηση, ωστόσο, δεν κρύβεται σε θεωρητικά μοντέλα, αλλά σε μια πραγματική εικόνα από το μέλλον που έρχεται από το Παρίσι, αλλά και από τη δική μας εμπειρία εδώ, στη Νέα Σμύρνη.

Το παγκόσμιο παράδειγμα: Η μεταμόρφωση της Πόλης του Φωτός

Πεντακόσιοι δρόμοι στο Παρίσι μετατράπηκαν σε πεζόδρομους, ανάμεσά τους και η εμπορική Rue de Rivoli. Η δήμαρχος Αν Ιντάλγκο, εφαρμόζοντας τολμηρές πολιτικές από το 2014, απέδειξε ότι μια πόλη μπορεί να αναπνεύσει ξανά:

• Επανάσταση των δύο τροχών: Δημιουργία εκατοντάδων χιλιομέτρων ασφαλών ποδηλατοδρόμων.

• Αποτροπή των SUV: Τριπλασιασμός της τιμής στάθμευσης για τα μεγάλα οχήματα.

• Μέσα Σταθερής Τροχιάς: Ένα πανίσχυρο δίκτυο με 16 γραμμές Μετρό και 13 γραμμές Τραμ.

Σύμφωνα με την Washington Post («Paris said au revoir to cars», 14.4.2025), οι δείκτες ρύπανσης στο Παρίσι μειώθηκαν κατά 50%. Αυτή είναι μια πραγματική εικόνα από το μέλλον!

Το τοπικό μας παράδειγμα: Η πεζοδρόμηση της Πλατείας Νέας Σμύρνης

Δεν χρειάζεται όμως να κοιτάμε μόνο το Παρίσι. Έχουμε το δικό μας success story: την πεζοδρόμηση της Πλατείας μας. Όταν πριν από χρόνια τα αυτοκίνητα απομακρύνθηκαν και ο χώρος αποδόθηκε στους πεζούς, πολλοί ανησυχούσαν για την εμπορική κίνηση και την πρόσβαση.

Σήμερα, η Πλατεία Νέας Σμύρνης αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα αστικής ανάπλασης στην Αττική. Έγινε ο πόλος έλξης για όλη την πόλη, το κέντρο της κοινωνικής και εμπορικής μας ζωής, αποδεικνύοντας ότι ο ελεύθερος δημόσιος χώρος δημιουργεί υπεραξία, μειώνει τους ρύπους και βελτιώνει την καθημερινότητα των πολιτών. Η Πλατεία μας είναι η απόδειξη ότι η «συνταγή» του Παρισιού λειτουργεί και σε τοπικό επίπεδο.

Το Παράδειγμα των Βορείων Προαστίων

Η επιτυχία της Νέας Σμύρνης δεν είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας. Αν κοιτάξει κανείς το Μαρούσι και το Χαλάνδρι, θα δει δύο περιοχές -ανάμεσα σε πολλές άλλες- που μεταμορφώθηκαν ριζικά τα τελευταία χρόνια. Στο Μαρούσι, η εκτεταμένη πεζοδρόμηση του ιστορικού εμπορικού κέντρου δημιούργησε μια ανοιχτή αγορά που σφύζει από ζωή, ενώ στο Χαλάνδρι, η απόδοση των δρόμων στους πεζούς και τους ποδηλάτες δεν έλυσε μόνο το κυκλοφοριακό χάος, αλλά εκτόξευσε την εμπορική αξία των καταστημάτων.

Σε αυτές τις περιοχές, αποδείχθηκε στην πράξη ότι οι ευεργετικές συνέπειες είναι πολλαπλές:

• Οικονομική άνθηση: Ο κόσμος παραμένει περισσότερη ώρα σε μια περιοχή όταν μπορεί να την περπατήσει με ασφάλεια, αυξάνοντας την κατανάλωση.

• Κοινωνική συνοχή: Οι δρόμοι παύουν να είναι απλά περάσματα για λαμαρίνες και γίνονται χώροι συνάντησης για οικογένειες και νέους.

• Μείωση θορύβου και ρύπων: Η αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση είναι άμεσα ορατή από την πρώτη κιόλας ημέρα εφαρμογής.

Το αντιπαράδειγμα του Κηφισού

Ο Κηφισός αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού που οι συγκοινωνιολόγοι ονομάζουν «επαγόμενη ζήτηση» (induced demand). Είναι η ζωντανή απόδειξη ότι όσο περισσότερους δρόμους φτιάχνεις για τα αυτοκίνητα, τόσο περισσότερα αυτοκίνητα προσελκύεις, καταλήγοντας πάλι στο ίδιο αδιέξοδο.

Ακολουθούν οι 4 βασικοί λόγοι που ο Κηφισός «πνίγεται» καθημερινά:

1. Το παράδοξο της επαγόμενης ζήτησης

Όταν κατασκευάστηκε ο Κηφισός με τη σημερινή του μορφή (ενόψει 2004), η θεωρία έλεγε ότι οι περισσότερες λωρίδες θα έλυναν το πρόβλημα. Όμως, η ιστορία παγκοσμίως δείχνει το αντίθετο: η δημιουργία νέων οδικών αξόνων ενθαρρύνει περισσότερους ανθρώπους να πάρουν το αυτοκίνητό τους αντί για τα ΜΜΜ, με αποτέλεσμα ο δρόμος να γεμίζει ξανά σε ελάχιστο χρόνο.

2. Η έλλειψη εναλλακτικών μέσων (Μέσα Σταθερής Τροχιάς)

Ο Κηφισός δεν έχει καμία παράλληλη γραμμή Μέσου Σταθερής Τροχιάς που να εξυπηρετεί τον άξονα Βορρά-Νότου. Έτσι, χιλιάδες εργαζόμενοι που μετακινούνται από τα προάστια προς τον Πειραιά ή τη Νέα Σμύρνη, δεν έχουν άλλη ρεαλιστική επιλογή πέρα από το ΙΧ τους.

3. Το φαινόμενο του μπουκαλιού

Ο Κηφισός έχει ένα σοβαρό σχεδιαστικό πρόβλημα: ο αριθμός των λωρίδων αυξομειώνεται σε κρίσιμα σημεία (π.χ. από 4 λωρίδες σε 3). Κάθε φορά που ένας δρόμος στενεύει, δημιουργείται το φαινόμενο της συμφόρησης, το οποίο μεταφέρεται χιλιόμετρα πίσω.

4. Η ομηρία της εφοδιαστικής αλυσίδας

Ο Κηφισός είναι ο μοναδικός άξονας που συνδέει το λιμάνι του Πειραιά με την Εθνική Οδό. Αυτό σημαίνει ότι χιλιάδες βαρέα οχήματα (νταλίκες) αναγκάζονται να μοιράζονται τον ίδιο δρόμο με τα επιβατικά αυτοκίνητα, αυξάνοντας τον κίνδυνο ατυχημάτων αλλά και την συμφόρηση. Ένα και μόνο ακινητοποιημένο όχημα στον Κηφισό αρκεί για να παραλύσει η μισή Αττική για ώρες.

Επένδυση στο παρελθόν ή στο μέλλον;

Ας αναλογιστούμε αν αξίζει να συνεχίσουμε να επενδύουμε σε οδικούς άξονες (όπως ο Κηφισός που δεν έλυσε ποτέ το πρόβλημα) ή να καταργούμε πεζοδρόμους (όπως στη Βασιλίσσης Όλγας) με την ψευδαίσθηση της αποσυμφόρησης.

Το δίλημμα είναι ξεκάθαρο: Θα συνεχίσουμε να δίνουμε χώρο στο αυτοκίνητο ή θα επιταχύνουμε την επέκταση των Μέσων Σταθερής Τροχιάς, των ποδηλατοδρόμων και των πεζοδρομήσεων, ακολουθώντας το παράδειγμα της Πλατείας μας και του Παρισιού;

Η ποιότητα ζωής, η εξοικονόμηση χρόνου και ο καθαρός αέρας δεν είναι «πολυτέλεια», είναι η μόνη βιώσιμη απάντηση στο κυκλοφοριακό αδιέξοδο.